ΤΙ ΔΕΙΧΝΟΥΝ ΟΙ ΖΩΓΡΑΦΙΕΣ ΕΝΟΣ ΠΑΙΔΙΟΥ

 

Τι δείχνουν οι ζωγραφιές ενός παιδιού...

• 

  Έλενα Κρητικού

Σπίτια, δέντρα και ένα φυσικό τοπίο, στο οποίο συνήθως, δεσπόζει ένας καταγάλανος ουρανός με λίγα σκορπισμένα σύννεφα ή έναν “χαμογελαστό” ήλιο, είναι τα συνηθέστερα σχέδια που αποτυπώνει ένα παιδί στο χαρτί, τελειοποιώντας τις πρώτες του ζωγραφιές. Η επιλογή χρώματος, η τοποθέτηση της ανθρώπινης φιγούρας στο χαρτί, ο σχεδιασμός ενός δέντρου ή σπιτιού, ακόμη και μία σκοτεινή, ανεξήγητη φιγούρα, έχουν την δική τους ερμηνεία στον εσωτερικό παιδικό κόσμο. Και οι μαρκαδόροι, οι ξυλομπογιές και τα πινέλα είναι το μέσο, που χρησιμοποιούν τα παιδιά, για να “δημιουργήσουν” εκείνο που δύσκολα μπορούν να εκφράσουν.

Χωρίς να είναι εύκολο κάθε ζωγραφιά να αποτελεί απαραίτητα, αντικείμενο ερμηνείας, πολλοί κοινωνικοί λειτουργοί, ψυχολόγοι, ακόμη και εισαγγελείς, ζητούν από μικρά παιδιά να ζωγραφίσουν κάποιο δραματικό γεγονός που βίωσαν, ιδίως αν δεν είναι σε θέση να εξηγήσουν επαρκώς, λεκτικά κάτι που τους συνέβη. Εάν υπάρχει υποψία πως ένα παιδί είναι θυμωμένο ή λυπημένο, με έντονες κάποιες φοβίες, στην ζωγραφιά του πρωταγωνιστεί αυτό που το ενοχλεί. “Ένα φοβερό τέρας, ένα ποντίκι σε μια τρύπα, ή ακόμα και μια γκρίζα άμορφη μάζα” δίνουν τις απαντήσεις στους ειδικούς και μαρτυρούν μία αναστατωμένη ψυχολογία του παιδιού την ώρα που ζωγραφίζει.

Μέχρι την ηλικία των δύο ετών, στις παιδικές ζωγραφιές κυριαρχεί η μουτζούρα. Οι πρώτες μουτζούρες είναι απλώς, η καταγραφή της κινητικής δραστηριότητας που σημειώνουν τα παιδιά, και όχι μία προσπάθεια από μέρους τους, να αναπαραστήσουν τον κόσμο. Σταδιακά, τα σχήματα αρχίζουν να εμφανίζονται με μορφή κυκλικών κινήσεων, καθώς αυτό είναι το πρώτο φυσικό στάδιο στη ζωγραφιά ενός παιδιού. Με τον καιρό, τα σχέδια γίνονται πιο καθαρά και μπορούν πιο εύκολα να ερμηνευτούν, καθώς το παιδί αρχίζει να γίνεται εικαστικά, πιο ικανό.

Η ερμηνεία των χρωμάτων

Περίπου πέντε χρώματα σε μία παιδική ζωγραφιά υποδηλώνουν ένα ισορροπημένο επίπεδο συναισθηματικής ανάπτυξης. Όσο μεγαλύτερη γκάμα χρωμάτων χρησιμοποιεί ένα παιδί, τόσο πιο μεγάλη είναι η πιθανότητα να βιώνει μια πλούσια γκάμα συναισθημάτων. Εάν σε ηλικία τριών ή τεσσάρων χρονών, ζωγραφίζει με μόνο ένα ή δύο χρώματα, θα μπορούσε να σημαίνει ότι βιώνει μία δύσκολη περίοδο μέσα στο σπίτι. Η επιλογή μολυβιών χωρίς χρώμα, θα μπορούσε να σημαίνει την έλλειψη φωτεινότητας ή θετικής ενέργειας.
Υποστηρίζεται πως τα χρώματα “ζωντανεύουν” τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των παιδιών. Το μπλε συμβολίζει την ηρεμία, την γαλήνη, καθώς και την έλλειψη ανταγωνισμού, ενώ το πράσινο την ησυχία, την ισορροπία και την ελπίδα. Το κόκκινο δηλώνει θάρρος, ζωντάνια, ενέργεια και φιλοδοξία. Η επιλογή του κίτρινου εκφράζει δυναμισμό, διαίσθηση, αλλά και διάθεση για εξωστρέφεια, ενώ το μωβ συνδέεται με την θλίψη, την ανησυχία και την ζήλια. Εάν ένα παιδί προτιμάει το καφέ χρώμα, είναι “άτομο που πατάει στη γη”, ενώ η επιλογή του μαύρου, ενώ υποδηλώνει έναν πλούσιο εσωτερικό κόσμο, δείχνει πως το παιδί φοβάται, αγχώνεται συχνά, και είναι ιδιαίτερα, επιφυλακτικό.
Η υπερβολή στην χρήση κάποιων χρωμάτων δηλώνει επίσης, έκρηξη συναισθημάτων. Η χρήση πολύ κόκκινου συνήθως, αποτελεί σημάδι εκνευρισμού, θυμού ή επιθετικότητας, ενώ το πολύ μαύρο εκφράζει έντονη θλίψη ή απελπισία.  

“Ζωγραφισμένα στο χαρτί”...

Στην ηλικία των 4- 7 ετών, τα σχήματα στις ζωγραφιές αρχίζουν να εμπλουτίζονται με λεπτομέρειες, αποκτώντας ρεαλιστικές αναλογίες, που μαρτυρούν πολλά για την ιδιοσυγκρασία του παιδιού, στο οποίο ανήκει η ζωγραφιά. Ο χώρος που καταλαμβάνει μία ανθρώπινη φιγούρα στο χαρτί έχει ιδιαίτερη σημασία ως προς την αποκωδικοποίηση των συναισθημάτων. Εάν το ανθρωπάκι που σχεδιάζεται, καταλαμβάνει μικρό μέρος στο χαρτί, τότε το παιδί έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση. Εάν καλύπτει πάνω από το μισό μέρος του χαρτιού, το παιδί φαίνεται πως έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του και στοιχεία εξωστρέφειας,ακόμη και αδιακρισίας. Ο τρόπος που συχνά, σχεδιάζεται ένα δέντρο φαίνεται απλοϊκός τις περισσότερες φορές, στα μάτια των μεγάλων. Τα μέρη ενός δέντρου όμως, μαρτυρούν πολλά από τον τρόπο που έχουν σχεδιαστεί. Ο κορμός συμβολίζει τον εαυτό του παιδιού. Ένας λεπτός κορμός δηλώνει περιορισμένη αντοχή στις δυσκολίες και την ανάγκη του για βοήθεια και προστασία από την οικογένεια. Ένας χοντρός κορμός είναι ένδειξη σωματικής δύναμης και εμπιστοσύνης του παιδιού στις ικανότητές του.
Εάν ένα δέντρο ζωγραφίζεται με πολλές ρίζες εκφράζει την έντονη προσήλωση του παιδιού στη μητέρα και γενικότερα, στο στενό οικογενειακό περιβάλλον. Ένα δέντρο χωρίς ρίζες όμως, συμβολίζει την μητρική φιγούρα που προστατεύει, αλλά απουσιάζει συχνά. Επίσης, εάν το δέντρο καλύπτει όλο το χαρτί, σημαίνει ότι το παιδί κινείται χωρίς αναστολές. Εάν είναι ζωγραφισμένο στο πάνω μέρος, το παιδί έχει ιδιαίτερη έφεση στις φιλολογικές σπουδές, ενώ αν καλύπτει το μεσαίο μέρος της κόλλας, σημαίνει ότι βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής της οικογένειας.
Ο σχεδιασμός ενός σπιτιού είναι ένα επίσης αποκαλυπτικό σχέδιο, κατά την διάρκεια της ζωγραφικής. Εάν το σπίτι που σχεδιάζεται, είναι μεγάλο, τότε το παιδί χαρακτηρίζεται από εξωστρέφεια. Φανερώνει εγκάρδια υποδοχή, φιλοξενία και αγάπη, ενώ το μικρό σημαίνει ότι το παιδί που το ζωγράφισε, είναι ντροπαλό και μόνο η οικογένεια αποτελεί ασφάλεια για εκείνο. Σχετικά με τα χαρακτηριστικά του σπιτιού, το σπίτι με παράθυρα και κάγκελα ή πόμολο αποτελεί ένδειξη πως το παιδί είναι κλεισμένο στον εαυτό του και στο στενό, προστατευτικό του περιβάλλον.
Η πλάγια σκεπή και όχι η τριγωνική, δείχνουν πως το παιδί αισθάνεται ότι “πνίγεται” από το υπερβολικά απαιτητικό οικογενειακό του περιβάλλον, ενώ η σκεπή με καμινάδα  και καπνό σημαίνει ότι υπάρχει εποικοινωνία με την οικογένεια του, ενώ η καμινάδα χωρίς καπνό φανερώνουν έλλειψη συναισθηματικής σχέσης με τους γονείς του. Ένα σπίτι χωρίς παράθυρα δείχνει ότι το παιδί είναι ιδιαίτερα, προστατευμένο και ευαίσθητο, ενώ αν σχεδιάσει δύο πόρτες μέσα στο σπίτι, σημαίνει ότι υπάρχει κάποια σύγκρουση ανάμεσα στους γονείς, που μπορεί να εκφράζει τον φόβο του παιδιού για διαζύγιο.

Η παρουσία δρόμου συμβολίζει την δυνατότητα του παιδιού να βγει από τον οικογενειακό πυρήνα και να ενταχθεί στην κοινωνία.
Με τις μορφές και τα σχέδια, το παιδί εισάγεται στον ρεαλιστικό κόσμο, εξερευνεί το περιβάλλον γύρω του και τον χώρο. Όταν το μουτζούρωμα και οι απλές γραμμές αρχίζουν να γίνονται πιο σύνθετες, ξεκινούν οι παιδικοί πειραματισμοί στο χαρτί και οι αναλύσεις των μεγάλων κάτω και πέρα από αυτό. Η ζωγραφιά των μικρών φίλων μέσα από τους παραπάνω συμβολισμούς, ανοίγει ένα παράθυρο στην ψυχογράφηση του δικού τους κόσμου... γίνεται ένα κανονικό “περικείμενο”.