Νηπιαγωγείο: Μήπως τα 'πιέζουν ' περισσότερο από ό,τι πρέπει;

Μην εκπλαγείτε αν το μικρό σας επιστρέφοντας στο σπίτι απ’ το νηπιαγωγείο ξέρει να γράφει, να διαβάζει και να μετρά. Δε θα πρόκειται για ένα νέο μικρό Αϊνστάιν. Το νηπιαγωγείο από φέτος γίνεται υποχρεωτικό και οι επιδόσεις των μικρών μας αναμένονται καλύτερες από ποτέ!

Tης Φλώρας Κασσαβέτη με τη συνεργασία της Έφης Γουρλιώτου, πάρεδρος επί θητεία του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

Λοιπόν; Έτοιμη; Το σακίδιο; Το παγουρίνο; Η πετσετούλα; Τα μολύβια (ναι, ναι κι αυτά θα χρειαστούν); Όχι, τα νηπιαγωγάκια μας δεν ετοιμάζονται για εκδρομούλα. Αλλά για το πιο δυναμικό ξεκίνημα της ζωής τους; Γιατί φέτος κάτι αλλάζει στο νηπιαγωγείο!

Η κυβέρνηση έφερε τα αιτήματα της απεργίας των δασκάλων στα μέτρα των κατευθύνσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ψήφισε νόμο για ετήσια υποχρεωτική προσχολική εκπαίδευση. Τι σημαίνει αυτό; Ότι το νηπιαγωγείο από φέτος έγινε υποχρεωτικό! Από αυτή τη σχολική χρονιά η φοίτηση όσων νηπίων την 31 Δεκεμβρίου του έτους εγγραφής συμπληρώνουν την ηλικία των πέντε ετών είναι υποχρεωτική. Ο νόμος μάλιστα φιλοδοξεί μελλοντικά να καλύψει το αίτημα όλων για διετή υποχρεωτική φοίτηση στο νηπιαγωγείο. Σε αυτή τη φάση προσαρμογής θα δοθεί η δυνατότητα να λειτουργήσουν τμήματα νηπιαγωγείων εντός των παιδικών και βρεφονηπιακών σταθμών που έχουν συσταθεί και λειτουργούν νόμιμα, με το ΥΠΕΠΘ να εποπτεύει τη λειτουργία τους. Δεν διευκρινίζεται, ωστόσο, αν αυτοί οι παιδικοί σταθμοί θα είναι δημόσιοι ή ιδιωτικοί. Για τη λειτουργία πάντως αυτών των τμημάτων το απαιτούμενο προσωπικό θα είναι νηπιαγωγοί.

Παρόλο, όμως, που απαίτηση γονέων και εκπαιδευτικών, χρόνια τώρα, είναι η καθιέρωση δημόσιας και δωρεάν δίχρονης υποχρεωτικής προσχολικής αγωγής, μόνο 6 στα 10 νήπια της χώρας μας, σύμφωνα με έρευνες, εντάσσονται στην προσχολική αγωγή.

Κι αυτό παρότι οι ειδικοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι τα παιδιά που δεν πηγαίνουν νηπιαγωγείο μειονεκτούν έναντι των συνομηλίκων τους στη σχολική τους πορεία. Οι λόγοι πολλοί. Κάποιοι γονείς, κατά κανόνα εργαζόμενοι, προτιμούν να γράψουν τα παιδιά σε παιδικό σταθμό κι όχι στο νηπιαγωγείο, αφού στην πρώτη περίπτωση εξασφαλίζεται η σίτιση των παιδιών, ενώ το διευρυμένο ωράριο του σταθμού συμβαδίζει με το δικό τους εργασιακό ωράριο. Κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό στο νηπιαγωγείο, εκτός αν λειτουργεί ολοήμερο τμήμα όπου τα παιδιά σιτίζονται με φαγητό που στέλνουν κάθε μέρα οι γονείς μαζί ή αν υπάρχει άτομο που έχει αναλάβει να παίρνει το παιδί μετά το σχολείο.

Φέτος όμως εκπονείται από το Υπουργείο Παιδείας ένα καινούργιο πρόγραμμα για το ολοήμερο νηπιαγωγείο, στα πλαίσια του οποίου προβλέπεται η ένταξη περίπου 1.000 ολοήμερων νηπιαγωγείων. Όχι μόνο γιατί εξυπηρετεί τους γονείς, αλλά και γιατί δίνεται η ευχέρεια σε χρόνο προσφέροντας τη δυνατότητα να επιτυγχάνονται οι στόχοι του προγράμματος του νηπιαγωγείου με μεγαλύτερη ευκολία.

Τι μαθαίνουν τα μικρά μας;

Τελειώνοντας η κόρη μου το νηπιαγωγείο τη χρονιά που μας πέρασε, έμαθε να γράφει, εκτός από το όνομά της, απλές λέξεις όπως άλογο, μαμά και γάλα, να διαβάζει τους τίτλους των βιβλίων της (αφήστε με να πιστεύω ότι δεν του μαντεύει) και να βρίσκει την λέξη «έναρξη» στο DVD. Αυτό με κάνει να νιώθω (εκτός από περήφανη χαζομαμά) τουλάχιστον ότι είναι πιο καλά προετοιμασμένη τώρα που ξεκινάει την Α’ δημοτικού. Μαθαίνουν, λοιπόν, τα μικρά μας γράμματα στο νηπιαγωγείο;

Οι αναμνήσεις που έχουμε οι περισσότεροι από εμάς από το νηπιαγωγείο, (αν εξαιρέσουμε το άγχος αποχωρισμού από τη μαμά μας) ισοδυναμούν μάλλον με στιγμές ανεμελιάς. Παιχνίδι, τραγούδια, ποιηματάκια, ζωγραφική και έξοχες χειροτεχνίες, λίγο πριν ανακαλύψουμε τι πραγματικά σημαίνει σχολείο. Από τις μέρες εκείνες, τα πράγματα έχουν αλλάξει και το σίγουρο είναι ότι στο νηπιαγωγείο πια τα παιδιά δε μαθαίνουν μόνο τραγουδάκια ή πώς να ζωγραφίζουν κύκλους και σπιτάκια. Κάποιοι μιλούν για αλλαγή στο ρόλο του νηπιαγωγείου και διαμαρτύρονται για την πρώιμη σχολειοποίησή του, καθώς και εντατικοποίηση της μάθησης μέσα από τα νέα αναλυτικά προγράμματα και τον «Οδηγό Νηπιαγωγού» που πρόσφατα εκδόθηκε από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.

Το νηπιαγωγείο δεν είναι δημοτικό!

Οι περισσότεροι γονείς είναι αγχωμένοι ή τουλάχιστον προβληματισμένοι. Νομίζουν ότι τα παιδιά πρέπει να μάθουν να γράφουν και να διαβάζουν, να μετρούν μέχρι το είκοσι ή το εκατό ή ακόμα να κάνουν και κάποιες απλές μαθηματικές πράξεις πριν ξεκινήσουν την πρώτη τάξη. Είναι όμως τα πράγματα έτσι;

Εδώ πρέπει να διευκρινίσουμε: το νηπιαγωγείο δε γίνεται σχολείο. Γίνεται ο συνδετικός κρίκος με το σχολείο. Υπάρχει δηλαδή σύνδεση του νηπιαγωγείου με το δημοτικό μέσα από μια μικρή και αβίαστη προετοιμασία των παιδιών.

Ο βασικός στόχος του νηπιαγωγείου εξακολουθεί να είναι η κοινωνικοποίηση, έτσι ώστε στο τέλος της φοίτησης να έχουμε νήπια που θα είναι πιο ώριμα να αντιμετωπίσουν το σχολείο. Στο νηπιαγωγείο το παιχνίδι εξακολουθεί να είναι το πλαίσιο εργασίας και το μέσο δια του οποίου τα παιδιά μαθαίνουν καλύτερα. Όταν παίζουν, τα παιδιά δε χάνουν χρόνο ούτε απλώς γεμίζουν το χρόνο τους. Μέσω του παιχνιδιού, τα παιδιά εξερευνούν τον περιβάλλοντα χώρο, πειραματίζονται, ανακαλύπτουν προβλήματα και προσπαθούν να τα λύσουν, αξιοποιούν την περιέργεια και τη δημιουργικότητά τους, κάνουν επιλογές και εφαρμόζουν δικές τους ιδέες με το δικό τους τρόπο και ρυθμό. Πάνω-κάτω δηλαδή αυτό που ξέραμε όλοι για το νηπιαγωγείο. Τότε γιατί εμείς οι γονείς έχουμε την αίσθηση ότι πρέπει να περιμένουμε κάτι παραπάνω από τα νηπιαγωγάκια μας;

«Μαμά, κοίτα: ξέρω να διαβάζω!»

Η Αγγελική, μετά από δύο χρόνια στον παιδικό σταθμό, θα ξεκινήσει φέτος το νηπιαγωγείο. «Γράφει το όνομά της στραβά», άκουσα η μαμά της να λέει στη νηπιαγωγό. «Χρειάζεται να ανησυχώ;» Κάποια παιδιά κατά τη φοίτησή τους στο νηπιαγωγείο πραγματικά μας εκπλήσσουν. Μπορούν να διαβάσουν επιγραφές ή απλούς τίτλους βιβλίων και να γράψουν δισύλλαβες ή και τρισύλλαβες λέξεις. Παρά το άγχος και συχνά την πίεση που ασκούν οι γονείς στους νηπιαγωγούς, θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι το νηπιαγωγείο δε διδάσκει συστηματικά γραφή και ανάγνωση. Ενώ η γλώσσα αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα σημεία του προγράμματος του νηπιαγωγείου, οι νηπιαγωγοί δε διδάσκουν επίσημα στα παιδιά να μιλούν, να ακούν, να γράφουν και να διαβάζουν με τον καθιερωμένο τρόπο που γνωρίζουμε ως τώρα. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει καν η πρόθεση να μάθει το παιδί να λέει την αλφαβήτα. Γίνεται απλά μύηση των παιδιών στον κόσμο της μαθηματικής σκέψης και στον κόσμο της γραφής και της ανάγνωσης μέσα από βιωματικές εμπειρίες που αφορούν την καθημερινότητα με στόχο την επικοινωνία.

Το βασικό στο νηπιαγωγείο είναι να καταλάβουν τα παιδιά γιατί χρειάζεται να μάθουν να γράφουν και να διαβάζουν. Στόχος του νηπιαγωγείου είναι να καταλάβουν τα παιδιά ότι οι λέξεις έχουν δύναμη κι ότι μπορούν να τις χρησιμοποιήσουν για να επικοινωνήσουν με τους εκπαιδευτικούς, τους γονείς και τους φίλους τους. Μέσα σε αυτό το πνεύμα είναι σημαντικό τόσο οι γονείς όσο και οι εκπαιδευτικοί να επικεντρώνονται στο ότι τα παιδιά προσπαθούν να επικοινωνήσουν παρά στο πώς προσπαθούν να γράψουν ή να διαβάσουν. Στο νηπιαγωγείο, εξάλλου, διαμορφώνεται ένα περιβάλλον μάθησης που παρέχει στα νήπια ευκαιρίες να βιώσουν λειτουργικές εμπειρίες γραφής, προκειμένου να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες που τους δίνει η τάξη, όπως να δανείζονται βιβλία από τη βιβλιοθήκη αλλά και να παράγουν δικά τους κείμενα με διάφορους επικοινωνιακούς στόχους, π.χ. να γράφουν προσκλήσεις για εκδηλώσεις που θα πραγματοποιηθούν στο νηπιαγωγείο, να φτιάχνουν αφίσες ή να διαμορφώνουν κανόνες για την ομαλή λειτουργία της τάξης. Έτσι η τεχνική της γραφής κατακτάται προοδευτικά καθώς τα παιδιά διαβάζουν και γράφουν για συγκεκριμένους επικοινωνιακούς στόχους που έχουν νόημα για τα ίδια.

Φυσικά, μια συνεχή και συστηματική μύηση στον κόσμο της γραφής και της ανάγνωσης σίγουρα προετοιμάζει καλύτερα το παιδί. Το πιθανότερο είναι μάλιστα ότι μέσα από το πρόγραμμα ανάπτυξης σχεδιασμού δραστηριοτήτων γλώσσας το παιδί θα καταφέρει να γράφει και να διαβάζει.

Άλλο «πιο πίσω» κι άλλο «πιο μπροστά»…

Αυτό, ωστόσο, που εμείς ως γονείς οφείλουμε να καταλάβουμε είναι ότι τα παιδιά ξεκινούν την πρώτη τάξη του δημοτικού το καθένα με το επίπεδό του. Στο νηπιαγωγείο, εξάλλου, οι νηπιαγωγοί δουλεύουν σύμφωνα με τις ανάγκες του κάθε παιδιού. Άλλα παιδιά ξέρουν την αλφαβήτα, άλλα να αναγνωρίζουν κάποια γράμματα, άλλα γράφουν το όνομα και το επίθετό τους κι άλλα απλές λεξούλες. Άλλα γράφουν ίσια τα γράμματα κι άλλα στραβά. Άλλα χρησιμοποιούν μόνο κεφαλαία κι άλλα ανάμεικτα κεφαλαία και μικρά. Κάποια κάνουν αναγραμματισμούς ή δε χρησιμοποιούν τη σωστή φορά στο σχηματισμό των γραμμάτων. Όλα αυτά δεν έχουν σημασία στο νηπιαγωγείο και δεν αποτελούν ενδείξεις μαθησιακής δυσκολίας.

Στο νηπιαγωγείο εξάλλου οι νηπιαγωγοί αποφεύγουν να διορθώνουν ή καλύτερα δε βιάζονται να διορθώσουν τα παιδιά. Διακριτικά και με την κατάλληλη διαμεσολάβηση βοηθούν τα παιδιά να καταλήξουν στα σωστά σχήματα. Το καλύτερο, λοιπόν, που έχετε να κάνετε ως γονείς είναι να αποφεύγετε τις συγκρίσεις με τα άλλα παιδιά αποβάλλοντας το περιττό άγχος. Και να θυμάστε: Το νηπιαγωγείο έχει στόχο να προετοιμάσει τα παιδιά. Φυσικά, όσο καλύτερα προετοιμασμένα είναι, τόσο λιγότερο θα δυσκολευτούν στο σχολείο. Αυτός είναι ο βασικός λόγος που το νηπιαγωγείο έγινε υποχρεωτικό και αποτελεί το βασικό στόχο του προγράμματος για το ολοήμερο νηπιαγωγείο που εκπονείται από το Υπουργείο Παιδείας! Όχι για να μας αγχώσει ή να μας φορτώσει με νέες υποχρεώσεις και υπερβολικές προσδοκίες για τα παιδιά μας. Αλλά για να βοηθήσει τα παιδιά να βαδίσουν πιο εύκολα στο δρόμο προς την κατάκτηση της γνώσης. Χωρίς να στερούνται τη διασκέδαση, το παιχνίδι, το τραγούδι κι όλα αυτά που ξέραμε και αγαπήσαμε όλοι στο νηπιαγωγείο! Αφήστε, λοιπόν, τα παιδιά να το απολαύσουν! Ζήτω το νηπιαγωγείο!

(πλαίσιο)

Έξυπνοι τρόποι για να ενθαρρύνετε την προανάγνωση

Μπορούν τα παιδιά στο νηπιαγωγείο να μάθουν να διαβάζουν; Τα παιδιά σε αυτή την ηλικία μπορούν να διαβάσουν τον τίτλο ενός βιβλίου καταλαβαίνοντας ότι η λέξη είναι μια σειρά γραμμάτων. Μπορεί όμως να μαντέψουν τη λέξη μόνο διαβάζοντας τα πρώτα γράμματα. Το μικρό σας, για παράδειγμα, μπορεί να επιλέξει τη σωστή γλώσσα στο DVD αναγνωρίζοντας το γράμμα «έψιλον» για τα «ελληνικά». Αρχίζει, ωστόσο, να καταλαβαίνει ότι η λέξη χωρίζεται σε συλλαβές και φωνήεντα και αρχίζει να κατανοεί τη σύνδεση μεταξύ συμβόλου και ήχου. Φέρνοντας το παιδί σ’ επαφή με τον κόσμο της γραφής με πολλούς και ενδιαφέροντες τρόπους, προετοιμάζεται καλύτερα για την εισαγωγή στην γραφή και στην ανάγνωση που θα γίνει στην Α’ δημοτικού. Και να πώς:

• Παροτρύνετε το παιδί να αναγνωρίσει γράμματα σε πινακίδες ή τίτλους βιβλίων. Ξεκινήστε από τα γράμματα που ξέρει καλύτερα, όπως, για παράδειγμα, γράμματα που εμπεριέχονται στο όνομά του.
• Ενθαρρύνετε το παιδί να μαθαίνει στιχάκια και ρυθμούς από τραγούδια. Μην υποτιμάτε τα σχολικά ποιήματα που του έχουν ανατεθεί -έχουν κι αυτά το σκοπό τους.
• Φτιάξτε χειροποίητες κάρτες σε κάθε εορταστική περίσταση, γράφοντας ένα «χρόνια πολλά» και ενθαρρύνοντας το παιδί να τις υπογράψει με το όνομά του. Αργότερα, μπορεί να μάθει να τις γράφει μόνο του.
• Δείξτε στο παιδί κάποιες λέξεις ή τους τίτλους όταν διαβάζετε ένα παραμύθι. Αφήστε το να διαβάσει τον τίτλο ή να ολοκληρώσει το τέλος κάθε φράσης το οποίο πιθανόν γνωρίζει από τις πολλές επαναλήψεις.
• Προτρέψτε το παιδί να «διαβάσει» την επιγραφή του σούπερ μάρκετ που συνήθως ψωνίζετε επιβεβαιώνοντας την επωνυμία του.

Εξάσκηση στα μαθηματικά!

Μπορεί να σας φαίνεται εντυπωσιακό να ακούτε το μικρό σας να μετρά μέχρι το είκοσι ή ακόμα και το εκατό, όμως η ικανότητα αυτή δεν έχει ιδιαίτερη σημασία σε ό,τι αφορά την ωρίμανση της μαθηματικής σκέψης. Είναι μάλιστα πολύ μεγαλύτερο επίτευγμα αντικρίζοντας το παιδί, π.χ., τρία πορτοκάλια πάνω στο τραπέζι να επιβεβαιώσει τον αριθμό τους, γιατί αυτό σημαίνει ότι κατανοεί το μέγεθος ακριβώς που αντιπροσωπεύει ένας αριθμός. Οι μαθηματικές έννοιες στο νηπιαγωγείο έχουν να κάνουν με την αναπτυσσόμενη αντίληψη του παιδιού για το χώρο, το χρόνο και τα μεγέθη. Γι’ αυτό:

• Όταν μιλάτε, να προσδιορίζετε την ακριβή θέση των αντικειμένων χρησιμοποιώντας εκφράσεις όπως πάνω, κάτω, μπροστά από, μέσα στο, έξω από, και ενθαρρύνετε το παιδί να κάνει το ίδιο με ανάλογες ερωτήσεις.
• Βοηθήστε το παιδί να καταλάβει την έννοια του χρόνου συνδέοντας τις ημέρες της εβδομάδας, τους μήνες και τις εποχές του χρόνου με τις ανάλογες δραστηριότητες. Συχνά βοηθάει να φτιάξετε ένα πόστερ με φωτογραφίες του παιδιού από διαφορετικές εποχές του χρόνου.
• Όταν μιλάτε με το παιδί, κάντε συγκρίσεις μεγεθών δίνοντας έμφαση στα αντίθετα π.χ. μεγάλο-μικρό, ψηλό-κοντό, χοντρό-λεπτό, πολύ-λίγο.
• Όταν παίζετε με το παιδί, δείξτε του πώς να ομαδοποιεί τα παιχνίδια του με βάση το είδος τους ή το χρώμα τους. Μιλήστε για ομάδες, π.χ. ζώα της ζούγκλας ή ζώα της φάρμας ή φρούτα. Μπορείτε ακόμα να παίξετε ένα παιχνίδι χρησιμοποιώντας μια μπάλα την οποία θα πετάτε ο ένας στον άλλο λέγοντας σε κάθε πέταγμα από ένα φρούτο ή ζώο.